Określenie żądania odsetkowego w wyroku
W dniu 11 września 2014r. Sąd Najwyższy podjął następującą
uchwałę:
„Dopuszczalne
jest orzeczenie o odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego
za czas opóźnienia po wydaniu wyroku zasądzającego to świadczenie także wtedy,
gdy wysokość odsetek została określona na podstawie stopy kredytu lombardowego
Narodowego Banku Polskiego”.
Choć wskazana uchwała może się jawić, jako oczywista,
to jednak odnosi się do niezwykle praktycznej kwestii, która jest rozpatrywana
przy olbrzymiej ilości orzeczeń sądowych, zwłaszcza tych wydawanych w oparciu o
pozwy składane przez banki, czy różnego rodzaju instytucje finansowe. Nie ma
jeszcze uzasadnienia tej uchwały, ale można zerknąć w motywy, jakimi kierował
się Sąd Okręgowy zadający pytanie prawne Sądowi Najwyższemu, które są interesujące.
Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego
Uchwała Sądu Najwyższego zapadła na kawie sprawy, w
której Sąd Rejonowy zasądził wyrokiem z dnia 28 września 2012r. od pozwanego T.
K. na rzecz powódki Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa im. F.
Stefczyka w G. kwotę 31.869,48 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 24 % od
dnia 8 grudnia 2011 roku do dnia 9 maja 2012 roku oraz w wysokości 25 % od dnia
10 maja 2012 roku do dnia 28 września 2012 roku, odpowiadającej czterokrotności
stopy kredytu lombardowego NBP i w pozostałym zakresie oddalił powództwo, w tym
co do żądania odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego liczonych
po dniu wyrokowania.
Sąd Rejonowy uzasadniał m.in., że oddalił częściowo
powództwo, co do żądanych w pozwie odsetek umownych, gdyż powódka dochodziła
zasądzenia umownych odsetek w zmiennej wysokości, tj. czterokrotności stopy
kredytu lombardowego NBP od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty co oznacza,
iż w chwili wyrokowania nie było możliwe ustalenie wysokości tego świadczenia w
przyszłości, poprzez podanie określonej stopy odsetek.
Sąd pierwszej instancji argumentował, iż zgodnie z
łączącą strony umową wysokość odsetek należnych z tytułu przeterminowanych
należności ustalana jest przez Zarząd SKOK, w wysokości nie wyższej niż
czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. Choć od dnia 12 maja 2009 roku
umowne odsetki zgodnie z uchwałą zarządu powódki wynoszą czterokrotność kredytu
lombardowego NBP, to jednak może się zdarzyć, iż w przyszłości odsetki te mogą
być niższe. Tym samym, uwzględnienie powództwa w zakresie odsetek za okres pod
dniu wydaniu wyroku mogłoby skutkować tym, że w razie obniżenia wysokości
odsetek przez zarząd powódki, doszłoby w istocie do egzekucji od pozwanego
odsetek w maksymalnej wysokości. Z tego względu na uwzględnienie zasługuje tylko
żądanie odsetkowe w wysokości możliwej do ustalenia do dnia wydania wyroku.
Powódka, zaskarżając wyrok w części, wniosła m.in. o zmianę
zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na jej rzecz dalszych
odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od
kwoty 31.869,48 zł od dnia 29 września 2012 roku, czyli od dnia następującego
po dniu wydania wyroku przez Sąd Rejonowy.
Sąd Okręgowy, dochodząc do przekonania, iż w
niniejszej sprawie występuje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, i
przedstawiając je do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, zwrócił uwagę na wiele
ważnych kwestii.
Dokładne określenie żądania odsetkowego
Sąd Okręgowy słusznie wyszedł z założenia, iż w świetle
art. 187 § 1 k.p.c. należy dokładne określić żądanie odsetkowe. Powołano się
przy tym na Sąd Najwyższy, który w swym postanowieniu z dnia 12 września 1990
roku (I CR 466/90, LEX nr 1388558) wskazał, że w każdym wypadku określenie
wysokości stopy procentowej odsetek, ich okresu i terminu płatności, jest
elementem określenia żądania. Przywołano też postanowienie Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 29 maja 1992 roku (I ACz 196/92, OSA 1993/4/27), w którym uzasadniano,
że jeśli żądanie pozwu obejmuje odsetki, jego ścisłe określenie wymaga podania wysokości
odsetek oraz okresu czasu, za jaki mają być zasądzone. Zwrócono też uwagę na
uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1990 roku (III CZP 20/90, OSNC 1991/1/6),
w której nawet stwierdzono, że również w odniesieniu do odsetek oznaczonych,
jako ustawowe należy określić stopy procentowe i okres naliczania odsetek. Wówczas
wprost uznano za błędną praktykę sądową zasądzania w wyroku „odsetek ustawowych" bez określenia ich wysokości i okresu,
niejako pozostawiając ustalenie tych elementów komornikowi w razie toczącego
się postępowania egzekucyjnego, który przecież nie jest powołany do orzekania.
Obecna praktyka sądowa
Sąd Okręgowy słusznie zauważył, że obecnie praktyka
sądowa dopuszcza żądanie odsetkowe określone wyłącznie poprzez odwołanie się do
zwrotu „odsetki ustawowe”, zwłaszcza że ich wysokość jest ustalana w
powszechnie obowiązującym akcie prawnym.
W tym miejscu chciałbym jednak wyrazić swoje wątpliwości
z tym związane. Chodzi o to, że kodeks cywilny nie jest jedynym aktem prawnym
traktującym o odsetkach ustawowych. Istnieją przecież odsetki od zaległości
podatkowych, które tak naprawdę również można nazwać odsetkami ustawowymi.
Faktem jednak jest, że sąd cywilny wydając orzeczenie, w którym wskazuje
odsetki ustawowe ma na myśli de facto te, o których stanowi art. 359 k.c.
Odsetki maksymalne
Z treści art. 359 § 21 k.c. wynika, że maksymalna
wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym
przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego
Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Z kolei zmienna stopa lombardowa wskazująca
najwyższy poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez NBP bankom komercyjnym
pod zastaw papierów wartościowych i wyznaczająca w ten sposób cenę pieniądza na
rynku międzybankowym jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej w drodze
uchwały, publikowanej w dzienniku urzędowym Narodowego Banku Polskiego (art. 12
ust. 2 pkt 1 oraz art. 54 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim, tj. Dz.
U. z 2013, poz. 908 ze zm.).
Sąd Okręgowy podkreślił, że w związku z tym oprocentowanie
może ulegać stałej zmianie, czego skutkiem jest to, iż wielkość roszczenia z
tego tytułu w przyszłości nie jest znana. Co więcej, odsetki w wysokości
czterokrotności stopy lombardowej NBP są de facto ustalane w drodze uchwały organu Narodowego Banku Polskiego,
publikowanego w dzienniku resortowym.
4 koncepcje opisywania świadczenia odsetkowego w wyroku
Sąd okręgowy zwrócił uwagę na cztery spotykane koncepcje opisywania w wyroku świadczenia odsetkowego (w tym na przyszłość) poprzez
odwołanie się do zmiennego miernika, jednocześnie wskazując, że składnia się ku
przyjęciu pierwszej z wymienionych koncepcji.
1 koncepcja:
Posługujemy się formułą:
„odsetek w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego
Narodowego
Banku Polskiego"
zarówno w odniesieniu do odsetek należnych do dnia wyrokowania, jak i po
tym dniu.
Zalety koncepcji:
- nie
nastręcza obecnie większego problemu zapoznanie się obecnie z aktualną
stopą lombardową, tym bardziej, że jest każdorazowo ogłaszania przez Radę
Polityki Pieniężnej
- można
łatwo wyliczać odsetki, których wysokość została określona w odesłaniu do
podanej formuły i można zweryfikować wielkość długu w toku postępowania
czterokrotności wysokości stopy lombardowej w toku i na potrzeby
postępowania egzekucyjnego
Wady koncepcji:
- odsetki
lombardowe podlegają częstym zmianom
- zmiana
tych odsetek nie wynika z powszechnie obowiązujących aktów prawnych, choć
jest całkowicie niezależna od woli stron stosunku prawnego
- skorzystanie
z tej formuły wymaga dodatkowych przeliczeń i nakłada na komornika
obowiązek sprawdzania treści tytułu egzekucyjnego, którego zakres może
ulegać zmianom
2 koncepcja
Zasądza się odsetki, ale tylko do dnia wyrokowania, według przyjętej
wysokości stopy procentowej, ustalonej w wyniku dokonanych przez Sąd operacji
matematycznych, a sprowadzających się do przemnożenia ustalonych na dzień
orzekania stóp kredytu lombardowego przez podaną ich wielokrotność.
W pozostałym zakresie, to jest w odniesieniu do dnia po zamknięciu
rozprawy, powództwo w winno być oddalone, gdyż po dacie wyroku nie można
oznaczyć wysokości stopy procentowej w sposób jednoznaczny i pewny.
Zalety koncepcji:
- odpowiada treści art. 187 § 1
k.p.c. i spełnia wymóg dokładnego oznaczenia żądania odsetkowego
- taki wyrok umożliwia w sposób
pewny i jasny weryfikację zadłużenia przez komornika w toku postępowania
egzekucyjnego
Wady koncepcji:
- zasadniczo
nie byłoby możliwe uwzględnienie każdego roszczenia odsetkowego ze zmienną
stopą procentową, pomimo tego, że takie roszczenie jest stosowanie i
akceptowane w obrocie gospodarczym
3 koncepcja
Przyjmujemy formułę:
„odsetek w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego
Narodowego Banku Polskiego"
od dnia wymagalności roszczenia do dnia wyrokowania i stosujemy ustaloną na dzień orzekania konkretną, wyrażoną liczbowo wysokość stopy procentowej w okresie następującym do dniu wyrokowania - aż do dnia zapłaty.
od dnia wymagalności roszczenia do dnia wyrokowania i stosujemy ustaloną na dzień orzekania konkretną, wyrażoną liczbowo wysokość stopy procentowej w okresie następującym do dniu wyrokowania - aż do dnia zapłaty.
Zalety koncepcji:
- takie
żądanie odpowiadałaby wymogowi dokładnego określenia żądania odsetkowego
- tytuł
egzekucyjny umożliwiałby w sposób pewny i jasny weryfikację zadłużenia
przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego
Wady koncepcji:
- wątpliwości, co do możliwych działań w razie zmiany ustalonej na dzień wyrokowania
stopy procentowej
- obniżenie stopy procentowej po wyrokowaniu dawałoby dłużnikowi możliwość żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, co byłoby kłopotliwe z uwagi dość częste zmiany stóp oprocentowania kredytu lombardowego
4 koncepcja
Zasądza się odsetki po przeliczeniu ich według analizowanej formuły do dnia
wyrokowania i zasądzenia od dnia wyroku odsetek ustawowych.
Zalety:
- nie
oddala się w całości powództwa w zakresie odsetek, co do których nie jest
możliwe posłużenie się formułą opisową
- tytuł
egzekucyjny umożliwiałby w sposób pewny i jasny weryfikację zadłużenia
przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego
Wady:
- koncepcja
musi zakładać, iż dochodzone w pozwie odsetki umowne są wyższe, niż
odsetki ustawowe
- może
się okazać, że zasądzone odsetki ustawowe w rzeczywistości okażą się
wyższe od dochodzonych w pozwie odsetek umownych.
Podsumowanie
Uważam, że tylko pierwsza z koncepcji zasługuje na aprobatę.
Trzeba przyznać, że nie ma obecnie żadnego problemu z poznaniem aktualnej stopy lombardowej każdorazowo ogłaszanej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Trzeba przyznać, że nie ma obecnie żadnego problemu z poznaniem aktualnej stopy lombardowej każdorazowo ogłaszanej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Nie ma problemu z prawidłowym wyliczeniem odsetek,
których wysokość została określona w odesłaniu do formuły: „odsetek w wysokości
czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego
od dnia [….] do dnia zapłaty."
Trzeba też zauważyć, że w chwili obecnej wymaga się
wyższych standardów postępowania od wszystkich uczestników postępowania, a
zatem nie tylko od sądów, ale również od komorników i zawodowych pełnomocników.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby nieprawidłowe
wyliczenie tych odsetek według wskazanej formuły zostało skonfrontowane w
ramach ewentualnego powództwa przeciwegzekucyjnego wytoczonego przez dłużnika,
który kwestionuje przeliczenie odsetek ustalonych w toku postępowania
egzekucyjnego przez komornika.
Nie bez znaczenia jest też prostota i przejrzystość
tytułu egzekucyjnego, w którym nie ma obszernego, rozbudowanego opisu
roszczenia odsetkowego.
Niestety nie da się ukryć, że tak opisane roszczenie odsetkowe nie spełnia wymogu art. 187 k.p.c. i w większości przypadków pozostaje niezrozumiałe dla dłużników. Można temu jednak zaradzić poprzez uzasadnienie wyroku albo dokonanie jego wykładni.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Blog działa na zasadzie non-profit. Komentarze nie mogą zawierać kryptoreklamy, w tym linków odsyłających do stron internetowych, czy też podmiotów proponujących jakiekolwiek usługi, czy też sprzedaż jakichkolwiek towarów. Z uwagi na częste ignorowanie powyższego zakazu, ewentualne umieszczenie zakazanych treści wiąże się z jednoczesną zgodą na ponoszenie opłaty w kwocie 99 zł za każdy dzień istnienia takich treści w komentarzach.