"Ustawa kagańcowa" zmienia Konstytucję RP?

Ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, nazywaną już „ustawą kagańcową” ustawodawca chce wprowadzić – jak sam to określa – legalną definicję sędziego. Pojawia się jednak zasadne pytanie czy odpowiednie przepisy ustawy nowelizującej nie wkraczają bezpodstawnie w materią konstytucyjną i de facto wchodzą w kolizję z Konstytucją RP, a konkretnie z jej art. 179. Pojawia się pytanie czy intencją ustawodawcy jest także karanie dyscyplinarne za kwestionowanie definicji ustawowej sędziego, pomimo tego, że stoi ona w sprzeczności z normą konstytucyjną. 

Norma konstytucyjna 

Artykuł 179. Konstytucji RP określa sposób powołania sędziego. Wyraźnie wskazuje, że Prezydent RP nie jest jedynym podmiotem uczestniczącym w powołaniu. Przepis ten bowiem stanowi, że: 

„Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.” 

Oznacza to, że musi być najpierw uprzedni wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Bez takiego wniosku w ogóle nie można mówić o powołaniu. Wskazane zastrzeżenie jest tak samo ważne jak uprawnienie Prezydenta. Konsekwencją takiego unormowania jest to, że w świetle Konstytucji RP sędzią jest tylko i wyłącznie taka osoba, która zostaje powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej, ale na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa i to na czas nieoznaczony. 

Przed nowelizacją 

Z treści aktualnych przepisów odnoszących się do poszczególnych grup sędziów (tj. sądów powszechnych, wojskowych, administracyjnych, czy Sądu Najwyższego) wynika, że do pełnienia urzędu sędziego (Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądu powszechnego czy wojskowego) powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. 

Powtarza się – choć właściwie jest to zbędne - sformułowanie zaczerpnięte z Konstytucji RP. Oznacza to, że w każdym przepisie ustawy dotyczącym powołania sędziego – a więc w akcie niższego rzędu, niż Konstytucja RP – znajduje się wyrażenie: „na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa”. 

Nowelizacja 

Przywołana na wstępie tzw. „ustawa kagańcowa” dokonuje zmian odpowiednich przepisów w ten sposób, iż sugeruje się, że sędzią (sądu powszechnego, wojskowego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego) ma stać się „osoba powołana na to stanowisko przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, która złożyła ślubowanie wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.” 

Pojawia się więc poważna wątpliwość natury ustrojowej. Czy wskazana regulacja ustawowa, która niewątpliwie wkracza w materię konstytucyjną, nie powoduje w istocie niedopuszczalnej modyfikacji normy konstytucyjnej? Warto zauważyć, że zarówno norma konstytucyjna, jak i przepisy nowelizujące odpowiednie ustawy odnoszą się do powołania sędziego. Problem polega na tym, że nowelizacja pomija ważne wyrażenie zawarte w Konstytucji RP. Pomija się sformułowanie „na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa”. Może to więc sugerować, że sędzią staje się po prostu osoba powołana przez Prezydenta i to nie tylko bez względu na to, czy wnioskuje o to KRS, ale również bez względu na to, czy przeszła drogę nominacyjną przed Krajową Radą Sądownictwa. Taki zabieg jest niedopuszczalny. 

Uwagi 

Mając na uwadze kontekst wprowadzenia ustawy, wydaje się być zasadne stwierdzenie, że pominięcie wyrażenia nie jest przypadkowe. Być może chodzi o to, że z uwagi na wątpliwości związane z legalnością wyboru Krajowej Rady Sądownictwa, postanowiono wprowadzić taką niby-definicję sędziego, z której wyrzuci się sformułowania świadczące o związku procesu nominacyjnego z Krajową Radą Sądownictwa. Wiąże się to zapewne i z tym, że za ewentualne kwestionowanie prawidłowości powołania grozić będą kary dyscyplinarne. Nie zmienia to jednak faktu, że taki zabieg pozostaje po prostu w sprzeczności z regulacją konstytucyjną. 

Co więcej, przy tak sformułowanym przepisie ustawowym można by uznać, że kara dyscyplinarna grozi nawet wtedy, gdy się stwierdzi, że nie jest prawdą, iż „sędzią staje się osoba powołana na to stanowisko przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, która złożyła ślubowanie wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”. Z całą bowiem mocą należy stwierdzić, że wskazane zdanie jest nieprawdzie, bowiem sędzią jest tylko taka osoba, która jest powołana przez Prezydenta RP na wniosek KRS.