Odsetki po nowelizacji w postępowaniu uproszczonym i e-sądzie. Czyżby powrót do źródeł?

Nie da się ukryć, że nowe – wręcz nowatorskie – rozwiązania kodeksowe w zakresie odsetek nastręczają wiele problemów praktycznych. Warto jednak mieć na uwadze to, że przynajmniej część wątpliwości było już kiedyś wyjaśnionych. Być może kluczem do rozwiązania problemów, które będą się pojawiały, jest świadomość tego, że należy tak opisać żądanie odsetkowe, aby było jednoznaczne, zrozumiałe, odpowiadające prawu i nadające się do egzekucji.

Żądanie odsetkowe

Przyzwyczailiśmy się już do tego, że żądanie odsetkowe może być określone poprzez następujący skrót myślowy: „wraz z ustawowymi odsetkami”. 

Warto chyba jednak przypomnieć, że były takie czasy, i to wcale nie takie odległe, kiedy to w tytułach egzekucyjnych takich, jak nakaz zapłaty, czy wyrok szczegółowo rozpisywano poszczególne stopy procentowe odsetek ustawowych. Proszę mi wierzyć, ale bardzo często zdarzało się, iż prosty tytuł egzekucyjny zawierał kilka, czy kilkanaście wersów samych stóp procentowych, skrupulatnie wypisywanych dla każdej z zasądzonych kwot. 

Taka praktyka była powszechna i nikomu nie przychodziło początkowo do głowy, aby od tej czasochłonnej praktyki sądowej odstąpić. Co więcej, również orzecznictwo Sądu Najwyższego wręcz nakazywało taki sposób określania żądania odsetkowego zarówno w pozwach, jak i tytułach egzekucyjnych. 

Pojawiała się oczywiście wątpliwość, co należy zrobić, jeśli w toku postępowania egzekucyjnego dojdzie do zmiany stopy procentowej. Wówczas – za radą Sądu Najwyższego – choć komornik był uprawniony nadal ściągać odsetki zasądzone tytułem egzekucyjnym - należało się liczyć się z tym, że takie odsetki mogą być nienależne. Pozwanemu doradzano ewentualne skorzystanie z powództwa przeciwegzekucyjnego. 

Poszczególni sędziowie zaczęli stopniowo odchodzić od szczegółowego rozpisywania stóp procentowych. Zakładano, że wystarczy w tytule egzekucyjnym odwołać się do „odsetek ustawowych” i liczyć na to, iż komornik prawidłowo je wyliczy w toku postępowania egzekucyjnego. Z czasem taki sposób opisywania żądania odsetkowego stał się normą. Nie zniknęły jednak wątpliwości. Przecież takie oznaczenie i tak nie było wystarczające, skoro odsetkami ustawowymi były de facto wszystkie odsetki mające swoje źródło w ustawie, a zatem również odsetki określone ordynacją podatkową, czy ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Nie spotkałem się jednak z tym, aby ktokolwiek miał problem z właściwych rozszyfrowaniem, zawartego w sądowym tytule egzekucyjnym, zwrotu: „wraz z odsetkami ustawowymi”. 

Generalna zasada 

Nie zmienia to jednak fakt, że cały czas – w mojej ocenie – istnieje pewnego rodzaju niepewność co do kompletności opisu żądania odsetkowego poprzez odwołanie się do takich określeń, jak: „z odsetkami ustawowymi”, czy obecnie „z odsetkami ustawowymi za opóźnienie”

Należy zatem przyjąć generalną wskazówkę. Trzeba tak określać żądanie odsetkowe, aby było zgodne z prawem, czytelne, jednoznaczne i możliwie najprecyzyjniej odzwierciedlało wolę strony powodowej. Zaproponowane w poprzednim poście rozwiązania nie są doskonałe. Jest jednak nadzieja, że sądy będą przyjmowały uproszczony opis żądania odsetkowego. Nie uniknie się wątpliwości. Poza tym, nic nie stoi na przeszkodzie, aby w uzasadnieniu pozwu nieco dokładniej uzasadnić żądanie odsetkowe. Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby określić żądanie odsetkowe poprzez podanie konkretnych stóp procentowych z jednoczesnym wskazanie, czy chodzi o odsetki kapitałowe, czy np. za opóźnienie. 

Pozew w postępowaniu uproszczonym

Zgłaszany jest już problem z formularzem P, który nadal zawiera określenie: „odsetki ustawowe”, lecz nie zawiera wzmianki o „odsetkach za opóźnienie”. Nie jest to nic nadzwyczajnego, skoro w takim formularzu nie ma nadal wzmianki o konieczności podania numeru PESEL. 

Nie ma to większego znaczenia dla osób, które orientują się w prawie. W mojej ocenie powinno się po prostu prawidłowo opisać odsetki, jakie żąda powód. Chyba można przekreślić zwrot: „ustawowe” i „umowne”, a następnie właściwie opisać odsetki. 

Od dawna tego typu formularze są dość dowolnie, w granicach rozsądku, modyfikowane. Zresztą i Trybunał Konstytucyjny swego czasu kategorycznie zakwestionował zbyt formalistyczne i dogmatyczne podejście do takich formularzy, które nie są przecież elementem takiego systemu informatycznego w ramach którego odbywa się wypełnianie formularza. 

Odrębnym problemem jest wypełnianie takich formularzy przez osoby, które nie są prawnikami i które po prostu wybierają jedną z opcji „zasugerowanych” przez 

formularz P. W tym wypadku pozostaje albo wezwać do sprecyzowania żądania odsetkowego albo spróbować wniknąć w umysł powoda i odkodować jego zamiar. Tę kwestię zasygnalizowałem już w poprzednim wpisie o odsetkach. 

Pozew w e-sądzie

W tym wypadku sytuacja wydaje się być o wiele poważniejsza, skoro pozew jest wypełniany od razu poprzez system elektroniczny przy użyciu zaproponowanego schematu pozwu. 

Strony procesu informują, że schematy takich pozwów nie uwzględniają zmiany kodeksowej w zakresie odsetek i nie można wskazać, że np. żąda się odsetek ustawowych za opóźnienie albo odsetek maksymalnych innych aniżeli czterokrotność stopy lombardowej. Dochodzą słuchy, że przedstawiciele e-sądu wręcz informują, iż wszystkie pozwy z żądaniem odsetkowym będą przekazywane do postępowania zwykłego. Nie wiadomo również kiedy nowe schematy pozwów zostaną dostosowane do zmian w zakresie odsetek. 

Jeśli to prawda, to pozostaje mi tylko czekać na tę lawinę pozwów przekazywanych do postępowań zwykłych. Może to doprowadzić do tymczasowego zakorkowania sądów cywilnych, tym bardziej, że problematyka „nowych” odsetek nie została jeszcze dogłębnie ogarnięta i w tych sądach. 

Myślę jednak, że i w e-sądzie można pokusić się o to, aby w uzasadnieniu takiego pozwu prawidłowo określić żądanie odsetkowe z jednoznacznym wskazaniem, że odmienne określenie odsetek w petitum pozwu jest nieprawidłowe, lecz musiało być tak podane ze względu brak właściwego schematu pozwu. Bardzo ciekawi mnie, co w takiej sytuacji zrobiłby referendarz. Nie budzi przecież wątpliwości fakt, że również w e-sądzie przed wydaniem nakazu analizuje się cały pozew, a nie tylko jego petitum. Wydaje mi się, że wyraźne wskazanie w uzasadnieniu, jakie są prawidłowe odsetki nie powinno spowodować przekazania takiej sprawy do postępowania zwykłego. Czy takie podejście zostałoby to zaakceptowane? Może trzeba to przetestować? Nie wiem.