Łatwiej zostać Prokuratorem Generalnym, niż asesorem prokuratorskim.


Już pobieżna lektura projektu ustawy o prokuraturze może wywołać lekką konsternację. Okazuje się bowiem, że tzw. racjonalny ustawodawca przewiduje wyższe wymagania dla asesora prokuratorskiego, niż dla samego Prokuratora Generalnego, czyli szefa wszystkich szefów i ich podwładnych. Myślę, że dałoby się nawet obronić stanowisko, iż więcej wymaga się od asystenta prokuratora, niż od Prokuratora Generalnego. Czy to możliwe? 


Wymagania stawiane Prokuratorowi Generalnemu

Zgodnie z projektem ustawy o prokuraturze Prokurator Generalny musi spełniać następujące warunki:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, a także nie był prawomocnie skazany za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego;

2) jest nieskazitelnego charakteru;

3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce;

4) nie pełnił służby zawodowej, nie pracował lub nie był współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. Nr 155, poz. 1016, z późn. zm.), ani też nie był sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem.

Kto może zostać prokuratorem 

O wiele wyższe wymogi musi spełnić osoba, która chciałaby zostać prokuratorem. Zgodnie bowiem z projektem ustawy o prokuraturze na stanowisko prokuratora może być powołany tylko ten, kto:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, a także nie był prawomocnie skazany za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego;

2) jest nieskazitelnego charakteru;

3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce;

4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora;

5) ukończył 26 lat;

6) złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski;

7) był zatrudniony na stanowisku asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych;

8) nie pełnił służby zawodowej, nie pracował lub nie był współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. Nr 155, poz. 1016, z późn. zm.), ani też nie był sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem.

Oznacza to, że każdy inny prokurator, poza tym jedynym, tj. Prokuratorem Generalnym, musi być – co jest chyba naturalne - ze względu na stan zdrowia zdolny do pełnienia swoich obowiązków. A contrario Prokurator Generalny nie musi być ani zdrowy, ani zdolny do pełnienia swoich obowiązków prokuratorskich. 

Każdy inny prokurator musi mieć ukończone 26 lat. Nie dotyczy to jednak szefa wszystkich szefów. A contrario, Prokurator Generalny może mieć ukończone np. 25 lat. Właściwie, jakie to ma znaczenie. Nie musi również ani zdać egzaminu prokuratorskiego, ani choćby sędziowskiego. Co więcej, nie musi również mieć stażu asesorskiego. 

Asesor prokuratury

Trzeba odnotować, że do asesorów prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratorów. Okazuje się więc, że asesor musi spełnić wymogi, które dotyczą osób pretendujących na stanowisko prokuratora. Nie dotyczy to oczywiście wymogu zatrudnienia na stanowisku asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbycia w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okresu służby przewidzianej w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. 

Oznacza to zatem, że i asesor musi spełniać wyższe wymagania, niż sam Prokurator Generalny. Czy to nie deprymujące? 

Asystent prokuratorów

Największym zaskoczeniem jest to, że ustawodawca stawia wyższe wymagania asystentowi prokuratorskiemu, niż Prokuratorowi Generalnemu. Taki pogląd daje się obronić, skoro zgodnie z projektowanymi przepisami na stanowisku asystenta prokuratora może być zatrudniony ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

2) jest nieskazitelnego charakteru;

3) ukończył wyższe studia w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;

4) ukończył 24 lata.

Różnica dotyczy cenzusu wieku. Asystent musi mieć ukończone 24 lata, zaś Prokurator Generalny takiego wymogu spełnić nie musi. Oczywiście ktoś może zauważyć, że ukończenie studiów prawniczych następuje zwykle w wieku 24 lat. Znam jednak osoby, które ukończyły takie studia wcześniej.

Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że asystent prokuratorski będzie mógł wydawać polecenia prokuratorowi regionalnemu, a nawet Prokuratorowi Krajowemu, jeśli wcześniej zostanie Prokuratorem Generalnym. 

Przełożony wszystkich prokuratorów

Ktoś może oczywiście zapytać, że nie jest to istotne, skoro Prokuratorem Generalnym będzie po prostu Minister Sprawiedliwości, a zatem osoba sprawująca funkcję o charakterze politycznym.

Problem polega jednak na tym, że Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury. To on kieruje działalnością całej prokuratury i to również osobiście, a nie tylko za pośrednictwem Prokuratora Krajowego oraz pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego. 

Prokurator Generalny będzie przełożonym wszystkich prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Otrzyma prawo do wydawania zarządzeń, wytycznych i poleceń. Co ciekawe, ktoś kto nigdy nie musiał być prokuratorem liniowym, czy asesorem będzie wydawał wytyczne dotyczące metodyki prowadzenia postępowania przygotowawczego, które będą wiążące dla wszystkich organów uprawnionych do prowadzenia postępowania przygotowawczego.

Każdy prokurator będzie obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora, a zatem również i Prokuratora Generalnego.

Powoływanie prokuratorów

Prokurator Generalny będzie powoływał i odwoływał prokuratora regionalnego, okręgowego i rejonowego. Prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury na pierwsze i kolejne stanowisko prokuratorskie, a także asesorów będzie również powoływał Prokurator Generalny.

Oznacza to, że osoba, od której wymaga się kompetencji na poziomie asystenta będzie oceniał i  decydował o powołaniu prokuratora.  

Mnóstwo uprawnień

Oczywiście istnieje o wiele więcej kompetencji. Wśród nich można wymienić i ten, że Prokurator Generalny będzie sprawował kontrolę nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi poprzez wgląd w materiały zgromadzone w toku kontroli operacyjnej, zakupu kontrolowanego, kontrolowanego wręczenia lub przyjęcia korzyści majątkowej albo przesyłki niejawnie nadzorowanej, w warunkach przewidzianych dla przekazywania, przechowywania i udostępniania informacji niejawnych. Będzie mógł zwrócić się do o przeprowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez właściwe uprawnione organy, jeżeli pozostawałyby one w bezpośrednim związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym. Prokurator Generalny może zapoznać się z materiałami zgromadzonymi w toku takich czynności.

Prokurator Generalny będzie mógł, na potrzeby postępowania przygotowawczego, znieść lub zmienić klauzulę tajności nałożoną na dokument lub materiał przez uprawniony organ w trybie art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie informacji niejawnych.

Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy.

Obowiązki Prokuratora Generalnego

Do obowiązków Prokuratora Generalnego będzie należało również:

1) prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;

2) wytaczanie powództw w sprawach cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli;

3) podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach przewidzianych przez ustawę;

4) sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności;

5) prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania oraz współpracę z jednostkami naukowymi w zakresie prowadzenia badań dotyczących problematyki przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli;

6) gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych, w tym danych osobowych, pochodzących z prowadzonych lub nadzorowanych na podstawie ustawy postępowań oraz z udziału w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia lub innych postępowaniach, przekazywanie danych i wyników analiz właściwym organom, w tym organom innego państwa, jeżeli przewiduje to ustawa lub umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską;

7) zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji;

8) koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe;

9) współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa;

10) współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych;

11) współpracę i udział w działaniach podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, działające na podstawie umów międzynarodowych, w tym umów konstytuujących organizacje międzynarodowe, ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską;

12) opiniowanie projektów aktów normatywnych;

13) podejmowanie innych czynności określonych w ustawach;

14) współpracę z organizacjami zrzeszającymi prokuratorów lub pracowników prokuratury, w tym współfinansowanie wspólnych projektów badawczych lub szkoleniowych.

Co wywołuje wiele kontrowersji, Prokurator Generalny będzie mógł przekazać mediom osobiście, lub upoważnić w tym celu innego prokuratora, informacje z toczącego się postępowania przygotowawczego lub dotyczące działalności prokuratury, z wyłączeniem informacji niejawnych, mając na uwadze ważny interes publiczny. Nie będzie wymagana zgoda prowadzącego postępowanie przygotowawcze.

Czy to ma sens?

Jak to wszystko ogarnąć? Czy potrzebne są do tego odpowiednie kwalifikacje? Oczywiście, że tak. Jak się jednak okazuje, wystarczą kwalifikacje na poziomie asystenta prokuratorskiego. 

Czy to jest dobre rozwiązanie? Równie dobrze można postawić pytanie, czy właściwym byłoby wprowadzenie takich regulacji prawnych, które dawałyby np. asesorom prawo do wydawania wiążących poleceń Prokuratorowi Krajowemu. Można iść dalej, zamieszać w szkolnictwie wyższym i stworzyć takie normy prawne, z których będzie wynikało, że asystent może wydawać polecenia profesorowi. Co to szkodzi? Przecież to tylko kwestia konwencji, litery prawa. Ustawa wszystko przyjmie. 

6 komentarzy:

  1. Przypomina się stary skecz (cytowany z pamięci):
    "Jak on ma dwóch zastępców, to na cholerę jemu rozum?"

    OdpowiedzUsuń
  2. A jakie wykształcenie jest wymagane wobec ministra sprawiedliwości? Nawet nie podstawowe :) Ba - może nawet nie umieć czytać i pisać.

    Podobnie łatwiej jest zostać sędzią TK niż sądu rejonowego.

    Prokurator Generalny to po prostu stanowisko polityczne - jak np. ministra, premiera. I taką będzie ponosił odpowiedzialność polityczną. Jak suweren da czerwoną kartkę władzy w wyborach, to się zmieni. Jeśli nie, to pozostanie.

    OdpowiedzUsuń
  3. posiada wyłącznie obywatelstwo polskie

    To taka dyskryminacja ze względu na drugie obywatelstwo nie będzie problematyczna w naszym systemie prawnym?

    OdpowiedzUsuń
  4. To stara, świecka tradycja. Duża część osób zajmujących stanowisko Prokuratora Generalnego w okresie, kiedy było ono nierozdzielne od stanowiska Ministra Sprawiedliwości (czyli do 2009 r) nie tylko nie spełniała przesłanek do zostania prokuratorem, ale w ogóle nie miała żadnego kontaktu z praktyką w jakimkolwiek zawodzie prawniczym. Co prawda dość często mieli doktoraty (lub nawet habilitacje) z prawa, ale nigdy z karnego: Włodzimierz Cimoszewicz (doktorat z prawa międzynarodowego), Jerzy Jaskiernia (habilitacja z prawa konstytucyjnego), Hanna Suchocka (doktorat z prawa konstytucyjnego, zdaje się że ukończyła aplikację radcowską w l. 70tych, nie praktykowała) ), Lech Kaczyński (habilitacja z prawa pracy), Grzegorz Kurczuk (ukończył aplikację sędziowską w l. 70-tych, sędzią nie został), Andrzej Czuma (ukończył prawo w 1963), Krzysztof Kwiatkowski (podobno był przez chwilę radcą prawnym, ale czy praktykował - wątpię bo od 26 roku życia działał w polityce)

    OdpowiedzUsuń
  5. Zwracam tylko uwagę, że aby zostać asystentem prokuratora wymagane jest po prostu ukończenie studiów wyższych, niekoniecznie prawniczych. Może to zostało gdzieś odnotowane, ale mam wrażenie, że umknęło autorowi :)

    OdpowiedzUsuń
  6. Trzeba mieć studia prawnicze!

    OdpowiedzUsuń

Blog działa na zasadzie non-profit. Komentarze nie mogą zawierać kryptoreklamy, w tym linków odsyłających do stron internetowych, czy też podmiotów proponujących jakiekolwiek usługi, czy też sprzedaż jakichkolwiek towarów. Z uwagi na częste ignorowanie powyższego zakazu, ewentualne umieszczenie zakazanych treści wiąże się z jednoczesną zgodą na ponoszenie opłaty w kwocie 99 zł za każdy dzień istnienia takich treści w komentarzach.