Pozbawienie premii Honorowego Dawcy Krwi.

 

W przestrzeni publicznej pojawiły się przypadki odmowy udzielenia premii z funduszu premiowego pracodawcy z uwagi na nieobecność pracownika (np. prokuratury lub sądu) z tej przyczyny, że w danym dniu honorowo oddawał krew. Pojawia się zatem pytanie czy faktycznie istnieje uzasadniona podstawa do odmowy bądź obniżenia premii z tej przyczyny. 

Tytułem wstępu można przywołać treść art. 14 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 18.12.1998r. o pracownikach sądów i prokuratury z którego wynika, że Minister Sprawiedliwości może określić, w drodze rozporządzenia regulamin przyznawania urzędnikom i innym pracownikom sądów i prokuratury nagród za szczególne osiągnięcia w pracy, uwzględniając charakter i rodzaj czynności wykonywanych przez urzędników i innych pracowników oraz zajmowane stanowisko, a także rzetelność, inicjatywę, sumienność i zaangażowanie przy wykonywaniu obowiązków i poleceń służbowych.

Minister Sprawiedliwości skorzystał z tego upoważnienia i wydał rozporządzenie z 3.03.2017r. w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędniczego, w ramach którego § 7 stanowi, że: „1. Urzędnikom i innym pracownikom sądów i prokuratury mogą być przyznawane premie z funduszu premiowego. 2. Dyrektor sądu albo właściwy prokurator tworzą fundusz premiowy w ramach posiadanych środków na wynagrodzenia, określając jego wysokość oraz regulamin premiowania.”

Szczegółowo kwestie te powinien określać regulamin. Warto jednak mieć na uwadze to, że znaczenie może mieć zakres delegacji ustawowej, z której wynika, że zasady przyznawania premii nie mogą być dowolne, lecz powinny być związane ze szczególnymi osiągnięciami w pracy, uwzględniać charakter i rodzaj czynności wykonywanych przez urzędników i innych pracowników oraz zajmowane stanowisko, a także rzetelność, inicjatywę, sumienność i zaangażowanie przy wykonywaniu obowiązków i poleceń służbowych. Wypada chyba też dodać, że zasady premiowania winny odpowiadać zasadom prawa pracy, a także nie powinny pozostawać w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującymi. Przykładowo trudno sobie wyobrazić, aby system premiowania miał elementy dyskryminujące np. ze względu na płeć.

Mając na uwadze wskazane wyżej założenia można się pokusić o pewne uwagi natury ogólnej, zwłaszcza że rozważeniu podlega jedna tylko kwestia, tj. obniżenie premii z uwagi na nieobecność w pracy spowodowana honorowym oddaniem krwi.

Z tego względu należy przywołać niektóre przepisy - kluczowego dla tego zagadnienia - aktu prawnego, tj. ustawy z dnia 22.08.1997r. o publicznej służbie krwi.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy „zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje: 1) zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach; 2) zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy; 3) zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi; 4) posiłek regeneracyjny [...]".

Z uwagi na obecną sytuację epidemiczną trzeba też przytoczyć art. 9a tej ustawy, który stanowi, że: „w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii: 1) honorowemu dawcy krwi, który oddał krew lub jej składniki, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługują uprawnienia, o których mowa w art. 9, z tym że wymiar zwolnienia od pracy oraz zwolnienia od wykonywania czynności służbowych przysługuje w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym; 2) honorowemu dawcy krwi, który oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługuje ulga w wysokości 33% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego […]”.

Przywołany art. 9a został dodany – co słusznie podkreśla się w literaturze przedmiotu – w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na krew i jej składniki, w tym osocze ozdrowieńców po COVID-19, w okresie epidemii koronawirusa.

Nie budzi wątpliwości, że oddającemu krew przysługuje zwolnienie z pracy. Pojawia się jednak pytanie, jakiego typu jest to zwolnienie, co może mieć przełożenie na prawo do premii.

Sposób usprawiedliwiania nie obecności w pracy oraz zakres przysługujących pracownikom zwolnień od pracy, a także przypadki, w których za czas nieobecności lub zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, został - zgodnie z art. 298² kodeksu pracy - określony rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r., w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

Zgodnie z § 12 przywołanego rozporządzenia „pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.”

Trzeba zauważyć, że z uprawnieniem osoby oddającej krew – które to uprawnienie, akt jest niezwykle doceniane przez państwo i społeczeństwo - skorelowany jest obowiązek pracodawcy udzielenia zwolnienia z pracy i to pod rygorem narażenia się pracodawcy na naruszenie prawa.

Z treści § 16 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, że „za czas zwolnienia od pracy, o którym mowa w § […] 12 pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 297 Kodeksu pracy.”

Wynagrodzenie to jest zatem ustalane w sposób określony w przepisach – wydanych na mocy art. 297 kodeksu pracy – tj. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

W myśl § 5 ust. 1 przywołanego ostatnio rozporządzenia, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Niejako na marginesie rozważań można też dodać, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887, z późn. zm.), przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości uwzględnia się (z zastrzeżeniem ust. 2-5) okresy składkowe i nieskładkowe. Honorowy dawca krwi, korzystając ze zwolnienia od pracy w dniu, w którym oddaje krew, nadal pozostaje w okresie ubezpieczenia (składkowym), o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy.

Wskazane przepisy wydają się mieć bardzo istotne znaczenie, gdyż zrównują honorowego dawcę krwi z osobą, która była na urlopie. Z kolei w myśl art. 172 kodeksu pracy „za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował”.

Natomiast wątpliwym jest, aby premii mogła być pozbawiona osoba, która skorzystała z urlopu wypoczynkowego. Wynika to stąd, że każdy pracownik ma prawo do urlopu i nikt nie może być dyskryminowany przez to, że korzysta z urlopu wypoczynkowego.

Oznaczać to może, że prawo do premii przysługuje pracownikowi, który honorowo oddaje krew, tak samo jak premia należy się pracownikowi, pomimo że był na urlopie. Poza tym, trudno – tak z uwagi na zasady sprawiedliwości społecznej – jest zrozumieć pozbawienie prawa do premii osoby tylko dlatego, że nie była pracy z uwagi na tak szlachetne zachowanie, jak honorowe oddanie krwi.

P.s.

Ciekawią mnie Wasze opinie na ten temat. Czy istnieją przypadki innego zachowania, tj. przyznania premii pomimo nieobecności w pracy z uwagi na honorowe oddanie krwi? Zagadnienie to jest ważne szczególnie teraz, gdy cały kraj walczy z pandemią. Dotyka to mnie tym bardziej, że i ja jestem Honorowym Dawcą Krwi.