Rozporządzenia o opłatach za czynności adwokackie oraz radców prawnych do poprawki.

Sprawa wcale nie była taka prosta, jakby na to wskazywała wartość przedmiotu sporu oznaczona na kwotę 1 zł. Tak, jeden złoty polskich. Strona powodowa zarzucała pozwanemu szpitalowi błędy, jakie mieli popełnić lekarze i personel medyczny, czego konsekwencją miał być poważny uszczerbek na zdrowiu powódki. Ostatecznie po długim, skomplikowanym procesie, w trakcie którego - po wielu odmowach – udało się znaleźć biegłego sądowego, który wydał niezakwestionowaną przez żadną ze stron procesu opinię, powódka proces przegrała. Zanim jednak zapadł wyrok oddalający powództwo, strona pozwana wniosła o przyznanie jej kosztów zastępstwa procesowego w wysokości odpowiadającej czterokrotności stawki minimalnej z uwagi na nakład pracy i charakter sprawy. Jak myślicie, czy mając na uwadze wskazane okoliczności oraz wartość przedmiotu sporu, która – co trzeba stanowczo podkreślić – do końca procesu nie uległa zmianie, można było zasądzić wyższe koszty zastępstwa procesowego, niż minimalne?

Poprzednie regulacje

W sprawie zastosowanie znalazły jeszcze przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Według tego rozporządzenia minimalna stawka adwokacka przy takiej wartości przedmiotu sporu sprawy wynosiła 60 zł. 

Niemal każdy pamięta, że zasądzając opłaty za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Poza tym, z treści rozporządzenia wynika, że ze względu na przywołane wyżej przesłanki można zasądzić stawkę wyższą, niż minimalna. Co więcej, stawka minimalna może być podniesiona nawet sześciokrotnie. 

Przy tego typu sprawach, zwłaszcza ze względu na duży nakład pracy, skomplikowanie materii, ilość wokand, należałoby raczej zasądzić wyższą kwotę tytułem zastępstwa procesowego. Nie byłoby to wcale takie trudne do uzasadnienia. Ale pytanie jest inne. Czy w tej konkretnej sprawie można było zasądzić kwotę wyższą, niż 60 zł. Otóż nie. Dlaczego? Ze względu na ten fragment rozporządzenia, o którym chyba się trochę zapomina. 

A brzmi on następująco: 

"Podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-5. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy."

Co z tego wynika? Chodzi o to, że stawka nie może również przekraczać wartości przedmiotu sporu. Oznacza to, że w sprawie o zapłatę od 1 do 60 zł nie można żądać kwoty wyższej, niż stawka minimalna, tj. 60 zł i to bez względu na to, jak skomplikowana byłaby sprawa i jak długo by się toczyła. 

W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że w analogicznej sytuacji byli radcy prawni, a to za sprawą bliźniaczego Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Bat na pieniaczy

Nie da się chyba ukryć, że taka regulacja jest nieracjonalna i wręcz niesprawiedliwa. Dobitnie to wynika właśnie na przykładzie opisanej sprawy.

O wiele gorzej jest wtedy, gdy sprawa zostanie zainicjowana przez klasycznego pieniacza, którego nawet koszty zastępstwa procesowe nie będą w stanie odstraszyć od wytoczenia absurdalnego powództwa. 

Nowe regulacje

Obecne regulacje nie tylko nie są pozbawione wad, ale wręcz wywołują pewne zdziwienie, a to z tego względu, że niektóre zapisy prawdopodobnie nie były zamierzone. W czym rzecz?

Odnośnie pomocy prawnej udzielonej z wyboru, kwestie stawek regulują Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r., które w sposób identyczny rozwiązują interesujące nas zagadnienie. 

Z treści tych rozporządzeń wynika, że:

„opłatę w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, która nie może przekroczyć sześciokrotności tej stawki, ani wartości przedmiotu sprawy”. 

Natomiast w sytuacji, gdy mamy do czynienia z pomocą prawną udzieloną z urzędu, to obowiązują inne przepisy, a konkretnie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 3 października 2016 r.

Co ciekawe, powyższe regulacje są jednak zasadniczo inne w zakresie będącym przedmiotem tego posta. Z treści § 4 ust. 1 wynika, że:

„opłatę ustala się w wysokości określonej w rozdziałach 2-4, przy czym nie może ona przekraczać wartości przedmiotu sprawy.” 

Natomiast z treści ust. 2 wynika, że:

„ustalenie opłaty w wysokości wyższej niż określona w ust. 1, a nieprzekraczającej 150% opłat określonych w rozdziałach 2-4, następuje z uwzględnieniem […]”.

Z tego ewidentnie wynika, że można zasądzić opłatę wyższą, niż ta ustalona według ustępu 1, a zatem również wyższą od wartości przedmiotu sporu. 

To oczywiście ma sens. Natomiast zupełnie pozbawione sensu jest to, że analogicznej możliwości nie ma w odniesieniu do pomocy prawnej udzielonej z wyboru. 

De lege ferenda

Chyba nie pozostaje nic innego, jak apelować o odpowiednią nowelizację tych przepisów, tj. umożliwienie przyznania wyższych kosztów zastępstwa procesowego także w tych sprawach, w których strona ma ustanowionego pełnomocnika z wyboru.